CEZA YARGILAMALARINDA BASİT YARGILAMA USULÜNE İLİŞKİN ELEŞTİRİMİZ

BASİT YARGILAMA USULÜ HAKKINDA

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanun’un 251 vd maddelerinde düzenlenen Basit Yargılama usulü ceza yargılamalarına sürat kazandırmak Mahkemelerdeki duruşma yoğunluğunu azaltmayı hedeflemektedir. Bu usule göre tensip zaptı ile sanık ve müştekiye basit yargılama usulüne göre duruşma yapılmaksızın dosya üzerinden karar verileceği savunma ve şikayetlerini mahkemeye iletmeleri gerektiği ihtar edilir. Verilen sürenin ardından Mahkeme dosyayı inceleyerek karar verir ve kararı tebliğe çıkartır. 7 gün içerisinde karara itiraz edilmesi halinde duruşma açarak genel hükümlere göre yargılama yapılır.

YARGILAMAYI HIZLANDIRMA ETKİSİ BULUNMAMAKTADIR

Her ne kadar basit yargılama usulünün yargılamayı hızlandırma etkisi olduğu iddia edilse de genel uygulamada duruşma açılıp başkaca delil toplanmasına gerek olmayan hallerde ilk duruşmada dahi karar verilebilirken basit yargılamada önce tarafların savunma ve şikayetleri yazılı olarak alınmakta bunun üzerine bir karar verilmekte ve itirazın ardından yine genel hükümlere göre yargılama yapılmaktadır. Görüleceği üzere hükme itiraz edilmemesinin istisna olduğu gözetildiğinde yargılama en az itirazın ardından açılacak ilk duruşmaya kadar uzatılmış durumdadır. Bu süre içerisinde karara çıkılabilecek dosya sayısının ise basit yargılama usulüne göre itiraza uğramadan kesinleşen karar sayısından çok daha fazla olacağına kuşku yoktur. Bu sebeplerle basit yargılama usulünün amaçlanan hızı kazandırmayacağı kanaatindeyiz.

HAKİMİN TARAFSIZLIĞI İLKESİNİ İHLAL ETMEKTEDİR.

Ceza Muhakemesi Kanununca “itiraz” kavramı eleştirilmektedir. İtiraz kavramı 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanun’unun her ne kadar olağan kanun yolları kısmında düzenlense de kanun yolu özelliklerini göstermemektedir. Bu özellikler durdurma ve aktarmadır. Ceza yargılamasında kural olarak yapılan itirazların durdurma etkisi bulunmamaktadır. Her ne kadar itirazın aktarma etkisi bulunsa da bu aktarma bir üst makama (dikey) değil kararı veren mercii ile aynı makama (yatay) yapılması sebebi ile bu etki kısıtlanmıştır.

Basit Yargılama bakımından ise itirazın AKTARMA ETKİSİ BULUNMAMAKTADIR. İtiraz edilen aynı mahkeme duruşma açarak dosyayı kendisi görmektedir. Bu bakımdan basit yargılamada etkili bir itiraz yolu olduğundan bahsetmek mümkün değildir. Bu uygulama hukukun temel ilkelerinden olan Hâkimin tarafsızlığına gölge düşürmektedir.

Yargılama içerisinde hâkimin kanaatini açıklaması halinde (ihsas-ı rey) davaya devam etmesi mümkün değilken basit yargılama usulünde gerekçeli şekilde kararını açıklayan aynı hâkimin itiraz üzerine tarafsız olarak yargılama yürütebileceğinin düşünülebilmesi hukuka ve kanuna uygun değildir.

Kanaatimizce basit yargılama usulünde verilen karara itiraz dilekçesi ile birlikte CMK m.24 vd usulünce hâkimin reddi talebinde bulunulması halinde bu mesnetli talebin kabulü gerekecektir. Zira gerekçeleriyle kanaatini açıklamış hâkimin dosyadan el çekmesi gerekmektedir.

ÇÖZÜM ÖNERİMİZ

Eğer basit yargılama usulü ceza yargılamalarında uygulanmaya devam edilecekse iş bölümü esası ile bu usulü uygulamakla görevli asliye ceza mahkemeleri oluşturulmalı, bu mahkemelerce verilen kararın itiraza uğraması halinde ise dosyanın tekrar tevzi edilerek genel hükümlere göre yargılama yapılacak asliye ceza mahkemelerinden birine gönderilmesi gerektiği kanaatindeyiz.